\[\mbox{2 fatores} \left\{\begin{array}{l} \mbox{Variedades:} V_1, V_2, V_3, V_4\\ \mbox{Formas}: F_1, F_2, F_3\\ \end{array} \right.\]
\[\Downarrow\] \[\mbox{12 combinações} ⬄ \mbox{12 tratamentos}\]
\[V_1F_1 \; V_1F_2 \; V_1F_3\\ V_2F_1 \; V_2F_2 \; V_2F_3\\ V_3F_1 \; V_3F_2 \; V_3F_3\\ V_4F_1 \; V_4F_2 \; V_4F_3\]
\[y_{jik} = \mu + b_j + \alpha_{i} + \gamma_k + (\alpha\gamma)_{ik} + e_{jik}.\]
Sorteio dos níveis de Formas casualizados às Parcelas
Possível croqui para um bloco: ensaio em parcelas subdivididas
Sorteio dos níveis de Variedades casualizados às Subparcelas
Possível croqui para um bloco: ensaio em parcelas subdivididas
Possível croqui para um bloco: ensaio em faixas
A, Croqui do experimento em casa de vegetação, mostrando as dimensões das parcelas e o delineamento casualizado em blocos.
As letras indicam plantas de batata individuais:
B, Imagem da casa de vegetação antes da inoculação com isolados de PVY.
Observações
\[y_{jik} = \mu + b_j + \alpha_i + e_{ji} + \gamma_k + (\alpha\gamma)_{ik} + \epsilon_{jik}, \; j=1,\ldots, r, \; i=1,\ldots, a, \; k=1,\ldots, b,\]
em que \(y_{jik}\), é o valor observado no \(j\)-ésimo bloco, \(i\)-ésimo nível do fator \(A\) e \(k\)-ésimo nível do fator \(B\),
Se considerarmos somente parcelas
F.V. | gl |
---|---|
Blocos | \(3-1 = 2\) |
Fator A | \(3-1 = 2\) |
Resíduo (a) | \((3-1)(3-1) = 4\) |
(Parcelas) | \((3\times3-1 = 8)\) |
Entretanto, os níveis de Variedade foram casualizados às subparcelas
F.V. | gl |
---|---|
Blocos | \(3-1 = 2\) |
Forma | \(3-1 = 2\) |
Resíduo (a) | \((3-1)(3-1) = 4\) |
(Parcelas) | \((3\times3-1) = 8\) |
Variedade | \(4-1 = 3\) |
Forma#Variedade | \((3-1)(4-1) = 6\) |
Resíduo (b) | \(3(4-1)(3-1) = 18\) |
Total (Subparcelas) | \(3\times3\times4 - 1 = 35\) |
Fator \(A\) | Fator \(B\) | Bloco1 | Bloco2 | \(\cdots\) | \(r\) | Totais |
---|---|---|---|---|---|---|
\(A_1\) | \(B_1\) | \(y_{111}\) | \(y_{211}\) | \(\cdots\) | \(y_{r11}\) | \(T_1 = y_{.11}\) |
- | \(B_2\) | \(y_{112}\) | \(y_{212}\) | \(\cdots\) | \(y_{r12}\) | \(T_2 = y_{.12}\) |
- | \(\cdots\) | \(\cdots\) | \(\cdots\) | \(\cdots\) | \(\cdots\) | \(\cdots\) |
\(A_2\) | \(B_1\) | \(y_{121}\) | \(y_{221}\) | \(\cdots\) | \(y_{r21}\) | \(T_{b+1} = y_{.21}\) |
- | \(B_2\) | \(y_{122}\) | \(y_{222}\) | \(\cdots\) | \(y_{r22}\) | \(T_{b+2} = y_{.22}\) |
- | \(\cdots\) | \(\cdots\) | \(\cdots\) | \(\cdots\) | \(\cdots\) | \(\cdots\) |
- | \(B_b\) | \(y_{12b}\) | \(y_{22b}\) | \(\cdots\) | \(y_{r2b}\) | \(T_{2b} = y_{.2b}\) |
\(A_a\) | \(B_1\) | \(y_{1a1}\) | \(y_{2a1}\) | \(\cdots\) | \(y_{ra1}\) | \(T_{b(a-1)+1} = y_{.a1}\) |
- | \(B_2\) | \(y_{1a2}\) | \(y_{2a2}\) | \(\cdots\) | \(y_{ra2}\) | \(T_{b(a-1)+2} = y_{.a2}\) |
- | \(\cdots\) | \(\cdots\) | \(\cdots\) | \(\cdots\) | \(\cdots\) | \(\cdots\) |
Totais | - | \(R_1 = y_{1..}\) | \(R_2 = y_{2..}\) | \(\cdots\) | \(R_r = y_{r..}\) | \(G = y_{...}\) |
Nota: No exemplo, \(r=3\), \(a = 3\) e \(b = 4\).
Soma de quadrados do Total
\[\displaystyle{SQ_{\text{Total}} = \sum_j\sum_i\sum_k y_{jik}^2 - \frac{(\sum_j\sum_i\sum_k y_{jik})^2}{rab}}.\]
Soma de quadrados da Parcela
\[\displaystyle{SQ_{\text{Parcela}} = \frac{1}{b}\sum_j\sum_i y_{ji.}^2 - \frac{(\sum_j\sum_i\sum_k y_{jik})^2}{rab}}.\]
Soma de quadrados do Fator \(A\)
\[\displaystyle{SQ_{\text{Fator A}} = \frac{1}{rb}\sum_i T_{A_i}^2 - \frac{(\sum_j\sum_i\sum_k y_{jik})^2}{rab}}.\]
Quadro auxiliar com os totais para as combinações dos níveis de Blocos e Fator A.
Soma de quadrados do Resíduo (a)
\[\displaystyle{SQ_{\text{Res (a)}} = SQ_\text{Parcela} - SQ_\text{Blocos} - SQ_\text{Fator A}}.\]
Soma de quadrados do Fator B
\[\displaystyle{SQ_{\text{Fator B}} = \frac{1}{ra}\sum_k T_{B_k}^2 - \frac{(\sum_j\sum_i\sum_k y_{jik})^2}{rab}}.\]
Soma de quadrados da combinação \(A,B\) (Tratamentos)
\[\displaystyle{SQ_{A,B} = \frac{1}{r}\sum_i\sum_k y_{.ij}^2 - \frac{(\sum_j\sum_i\sum_k y_{jik})^2}{rab}}.\]
Soma de quadrados da Interação \(A\#B\)
\[\displaystyle{SQ_{A\#B} = SQ_{A,B} - SQ_\text{Fator A} - SQ_\text{FAtor B}}.\]
Soma de quadrados do Resíduo (b)
\[\displaystyle{SQ_\text{Res (b)} = SQ_\text{Total} - SQ_\text{Parcela} - SQ_\text{Fator B} - SQ_{A\#B}}.\]
Esquema da ANOVA - Generalizando
F.V. | gl | SQ | QM | F |
---|---|---|---|---|
Blocos | \(r-1\) | SQ Blocos | - | - |
Fator A | \(a-1\) | SQ A | QM A | \(\frac{\mbox{QM A}}{\mbox{QM Res(a)}}\) |
Resíduo (a) | \((r-1)(a-1)\) | SQ Res(a) | QM Res(a) | - |
(Parcelas) | \((ar-1)\) | (SQ Parcelas) | - | - |
Fator B | \(b-1\) | SQ B | QM B | \(\frac{\mbox{QM B}}{\mbox{{QM Res(b)}}}\) |
Int A#B | \((a-1)(b-1)\) | SQ Int A#B | QM Int A#B | \(\frac{\mbox{QM Int A\#B}}{{\mbox{QM Res(b)}}}\) |
Resíduo (b) | \(a(b-1)(r-1)\) | SQ Res(b) | QM Res(b) | - |
Total | \(abr-1\) | SQ Total | - | - |
Interação não Significativa
Caso algum efeito seja significativo, realizar teste de comparações múltiplas e/ou estudo de regressão.
Interação Significativa
Avaliar efeito do Fator B dentro de cada nível do Fator A \(arrow\) QMRes (b);
Avaliar efeito do Fator A dentro de cada nível do Fator B \(arrow\) QMRes Composto;
Banzatto e Kronka (1992), apresentaram o ensaio citado por Steel e Torrie (1980), no qual são comparadas 4 variedades de aveia e 4 tratamentos de sementes quanto aos efeitos sobre a produção. As variedades foram casualizadas às parcelas de cada um dos quatro blocos do ensaio. Os tratamentos de sementes foram casualizados às quatro subparcelas de cada parcela.
Variedades de aveia:
\(A_1\) - Vicland 1 infectada com o fungo {} \(A_2\) - Vicland 2 não infectada \(A_3\) - Clinton resistente a {} \(A_4\) - Branch resistente a {}
Tratamentos de sementes:
\(B_1\) - Testemunha \(B_2\) - Ceresan M \(B_3\) - Panogem \(B_4\) - Agros
Variedades (A) | Tratamento de sementes (B) | Bl1 | Bl2 | Bl3 | Bl4 | Totais | Médias | |
---|---|---|---|---|---|---|---|---|
\(A_1\) | \(B_1\) | 42,9 | 41,6 | 28,9 | 30,8 | 144,2 | 36,050 | |
- | \(B_2\) | 53,8 | 58,5 | 43,9 | 46,3 | 202,5 | 50,625 | |
- | \(B_3\) | 49,5 | 53,8 | 40,7 | 39,4 | 183,4 | 45,850 | |
- | \(B_4\) | 44,4 | 41,8 | 28,3 | 34,7 | 149,2 | 37,300 | |
\(A_2\) | \(B_1\) | 53,3 | 69,6 | 45,4 | 35,1 | 203,4 | 50,850 | |
- | \(B_2\) | 57,6 | 69,6 | 42,4 | 51,9 | 221,5 | 55,375 | |
- | \(B_3\) | 59,8 | 65,8 | 41,4 | 45,4 | 212,4 | 53,100 | |
- | \(B_4\) | 64,1 | 57,4 | 44,1 | 51,6 | 217,2 | 54,300 | |
\(A_3\) | \(B_1\) | 62,3 | 58,5 | 44,6 | 50,3 | 215,7 | 53,925 | |
- | \(B_2\) | 63,4 | 50,4 | 45,0 | 46,7 | 205,5 | 51,375 | |
- | \(B_3\) | 64,5 | 46,1 | 62,6 | 50,3 | 223,5 | 55,875 | |
- | \(B_4\) | 63,6 | 56,1 | 52,7 | 51,8 | 224,2 | 56,050 | |
\(A_4\) | \(B_1\) | 75,4 | 65,6 | 54,0 | 52,7 | 247,7 | 61,925 | |
- | \(B_2\) | 70,3 | 67,3 | 57,6 | 58,5 | 253,7 | 63,425 | |
- | \(B_3\) | 68,8 | 65,3 | 45,6 | 51,0 | 230,7 | 57,675 | |
- | \(B_4\) | 71,6 | 69,4 | 56,6 | 47,4 | 245,0 | 61,250 | |
Totais | - | 965,3 | 936,8 | 733,8 | 743,9 | 3379,8 | 52,809 |
Efeitos principais
Variedade | B1 | B2 | B3 | B4 |
---|---|---|---|---|
A1 | 36,050 | 50,625 | 45,850 | 37,30 |
A2 | 50,850 | 55,375 | 53,100 | 54,30 |
A3 | 53,925 | 51,375 | 55,875 | 56,05 |
A4 | 61,925 | 63,425 | 57,675 | 61,25 |
médias | 50,688 | 55,200 | 53,125 | 52,225 |
Exemplo: Efeitos simples e de interação
\[SQTotal = \sum_{jik}y_{jik}^2 - \frac{y_{\cdot\cdot\cdot}^2}{rab} \\ \nonumber = {42,9}^2 + {53,8}^2 + \ldots + {47,4}^2 - \frac{{3379,8}^2}{64} = 7797,39 \]
Fontes de Variação | gl | SQ | QM |
---|---|---|---|
Blocos | 3 | ||
A | \(3\) | {2848,02} | {949,34} |
Resíduo (a) | \(9\) | {618,30} | {68,70} |
(Parcelas) | \((15)\) | {3466,32} | |
B | \(3\) | {170,53} | {56,84} |
A#B | \(9\) | {586,47} | {65,16} |
Resíduo (b) | \(36\) | {731,20} | {20,31} |
Total | 63 | 7797,39 |
Tabela auxiliar: Envolve a repetição (ou blocos) e o tratamento de parcela.
Variedades (A) | I | II | III | IV |
---|---|---|---|---|
A1 | 190,6(4) | 195,7(4) | 141,8(4) | 151,2(4) |
A2 | 234,8(4) | 262,4(4) | 173,3(4) | 184,0(4) |
A3 | 253,8(4) | 211,1(4) | 204,9(4) | 199,1(4) |
A4 | 286,1(4) | 267,6(4) | 213,8(4) | 209,6(4) |
Totais | 965,3(16) | 936,8(16) | 733,8(16) | 743,9(16) |
\[SQBlocos = \frac{1}{ab}\sum_{j}y_{j\cdot\cdot}^2 - \frac{y_{\cdot\cdot\cdot}^2}{rab} \\ \nonumber = \frac{1}{16}\Big({965,3}^2 + {936,8}^2 + {733,8}^2 + {743,9}^2 \Big) - \frac{{3379,8}^2}{64} \\ = 2842,87\]
\[SQParcelas = \frac{1}{b}\sum_{ji}y_{ji\cdot}^2 - \frac{y_{\cdot\cdot\cdot}^2}{rab}\\ \nonumber = \frac{1}{4}\Big({190,6}^2 + {234,8}^2 + \ldots + {209,6}^2\Big) - \frac{{3379,8}^2}{64} \\ \nonumber = 6309,19 \]
\[SQA = \frac{1}{rb}\sum_{i}y_{\cdot i\cdot}^2 - \frac{y_{\cdot\cdot\cdot}^2}{rab} \\ \nonumber = \frac{1}{16}\Big({679,3}^2+{854,5}^2+{868,9}^2+{977,1}^2\Big) - \frac{{3379,8}^2}{64} \\ \nonumber = 2848,02 \]
Fontes de Variação | gl | SQ | QM | F |
---|---|---|---|---|
Blocos | 3 | 2842,87 | ||
A | \(3\) | 2848,02 | {949,34} | {13,82 |
Resíduo (a) | \(9\) | 618,30 | {68,70} | |
(Parcelas) | \((15)\) | (6309,19) | ||
B | \(3\) | {170,53} | {56,84} | {2,80} |
A#B | \(9\) | {586,47} | {65,16} | {3,21} |
Resíduo (b) | \(36\) | {731,20} | {20,31} | |
Total | 63 | 7797,39 |
\[SQRes(a) = SQParcelas - SQBlocos - SQA = 6309,19-2842,87-2848,02 = 618,30\]
Tabela auxiliar: Envolve o tratamento de parcela e de subparcela.
Variedades (A) | B1 | B2 | B3 | B4 |
---|---|---|---|---|
A1 | 144,2(4) | 202,5(4) | 183,4(4) | 149,2(4) |
A2 | 203,4(4) | 221,5(4) | 212,4(4) | 217,2(4) |
A3 | 215,7(4) | 205,5(4) | 223,5(4) | 224,2(4) |
A4 | 247,7(4) | 253,7(4) | 230,7(4) | 245,0(4) |
Totais | 811,0(16) | 883,2(16) | 850,0(16) | 835,6(16) |
\[SQB = \frac{1}{ra}\sum_ky_{\cdot \cdot k^2} - \frac{y_{\cdot\cdot\cdot^2}}{rab} \\ = \frac{1}{16}\Big({811,0}^2 + {883,2}^2+{850,0}^2+{835,6}^2\Big) - \frac{{3379,8}^2}{64} \\ \nonumber = 170,53 \]\
\[SQA,B = \frac{1}{r}\sum_{ik} y_{\cdot ik^2} - \frac{y_{\cdot\cdot\cdot^2}}{rab} \\ \nonumber = \frac{1}{4}\Big({144,2}^2 + {203,4}^2+ \ldots +{245,0}^2\Big) - \frac{{3379,8}^2}{64} \\ \nonumber = 3605,02 \\\]
Fontes de Variação | gl | SQ | QM |
---|---|---|---|
Blocos | 3 | 2842,87 | |
A | \(3\) | 2848,02 | {949,34} |
Resíduo (a) | \(9\) | 618,30 | {68,70} |
(Parcelas) | \((15)\) | (6309,19) | |
B | \(3\) | 170,53 | {56,84} |
A#B | \(9\) | 586,47 | {65,16} |
Resíduo (b) | \(36\) | 731,20 | {20,31}\ |
Total | 63 | 7797,39 |
\[ SQA\#B = SQA,B - SQA - SQB\\ \nonumber = 3605,02 - 2848,02 - 170,53 = 586,47 \\ \nonumber SQRes(b) = SQTotal - SQParcelas - SQB - SQA\#B \\ \nonumber = 7797,39 - 6309,19 - 170,53 - 586,47 = 731,20\] \
Fontes de Variação | gl | SQ | QM | F | F\(_\text{tab}(\alpha = 0,05)\)\ |
---|---|---|---|---|---|
Blocos | 3 | 2842,87 | \ | ||
A | \(3\) | 2848,02 | 949,34 | 13,82 | 3,86\ |
Resíduo (a) | \(9\) | 618,30 | 68,70 | \ | |
(Parcelas) | \((15)\) | (6309,19) | \ | ||
B | \(3\) | 170,53 | 56,84 | 2,80 | 2,87\ |
{A#B} | {\(9\)} | {586,47} | {65,16} | {3,21} | {2,15}\ |
Resíduo (b) | \(36\) | 731,20 | 20,31\ | ||
Total | 63 | 7797,39 | \ |
Hipóteses:\ { \(H_0:\) Não há efeito da interação \ \(H_1:\) Há efeito da interação.}
Como \(F = 3,21 > 2,15 = F_\text{tab}(\alpha = 0,05)\), com nível de 5% de significância, rejeita-se \(H_0\). Desse modo, há evidências para afirmarmos que há efeito da interação entre os fatores. Sendo assim, serão avaliados os efeitos simples.
Exemplo: Efeito de Tratamento de Sementes dentro de cada Variedade}
\(H_0: \mu_{A1{B1}} = \mu_{A1{B2}} = \mu_{A1{B3}} = \mu_{A1{B4}}\) \(H_1: \text{Pelo menos duas médias diferente entre si}\)
\(SQ B d.A1= \frac{1}{4}\Big({144,2}^2+{202,5}^2+{183,4}^2+{149,2}^2\Big)- \frac{{679,3}^2}{16}=583,49\)\
Exemplo: Efeito de Tratamento de Sementes dentro de cada Variedade}
\(H_0: \mu_{A2{B1}} = \mu_{A2{B2}} = \mu_{A2{B3}} = \mu_{A2{B4}}\) \(H_1: \text{Pelo menos duas médias diferente entre si}\)
\(SQ B d.A2=\frac{1}{4}\Big({ 203,4}^2+{221,5}^2+{212,4}^2+{217,2}^2\Big)- \frac{{854,5}^2}{16}=45,21\)\
Exemplo: Efeito de Tratamento de Sementes dentro de cada Variedade
\(H_0: \mu_{A3{B1}} = \mu_{A3{B2}} = \mu_{A3{B3}} = \mu_{A3{B4}}\) \(H_1: \text{Pelo menos duas médias diferente entre si}\)
\(SQ B d.A3=\frac{1}{4}\Big({215,7}^2+{205,5}^2+{223,5}^2+{224,2}^2\Big)- \frac{{868,9}^2}{16}=56,96\)\
Exemplo: Efeito de Tratamento de Sementes dentro de cada Variedade}
\(H_0: \mu_{A4{B1}} = \mu_{A4{B2}} = \mu_{A4{B3}} = \mu_{A4{B4}}\) \(H_1: \text{Pelo menos duas médias diferentes entre si}\)
\(SQ B d.A4=\frac{1}{4}\Big({247,7}^2+{253,7}^2+{230,7}^2+{245,0}^2\Big)- \frac{{977,1}^2}{16}=71,34\)\
Exemplo: Efeito de Tratamento de Sementes dentro de cada Variedade}
Fontes de Variação | gl | SQ | QM | Fcal | F_(\(\alpha = 0,05\)) -|-|-|-|-|\ B d. A1 | 3 | 583,49 | 194,50 | 9,58 | 2,87\ B d. A2 | 3 | 45,21 | 15,07 | 0,74 | 2,87\ B d. A3 | 3 | 56,96 | 18,99 | 0,94 | 2,87\ B d. A4 | 3 | 71,34 | 23,78 | 1,17 | 2,87\ Resíduo (b) | 36 | 731,20 | 20,31 | | \
Ao nível de 5% de significância, há efeito de tratamentos de sementes dentro da variedade A1. Considerando-se as demais variedades, não há efeito significativo de tratamento de sementes.
Exemplo: Efeito de Tratamento de Sementes dentro de cada Variedade
Teste de Tukey para tratamentos de sementes dentro da variedade A1
\[\Delta = q_{(5\%, b, \text{gl Res (b)})}\sqrt{\frac{QMRes(b)}{r}} = 3,81\sqrt{\frac{20,31}{4}} = 8,585\]
\(\hat{\mu}_{A_1B_3} = 45,850\) \(\hat{\mu}_{A_1B_4} = 37,300\) \(\hat{\mu}_{A_1B_1} = 36,050\) \
\(\hat{\mu}_{A_1B_2} = 50,625\) |
4,775 | {13,325} | {14,575} \
\(\hat{\mu}_{A_1B_3} = 45,850\) | |
8,550 | {9,800} \ \(\hat{\mu}_{A_1B_4} =
37,300\) | | | 1,250 \
Médias | Classificação |
---|---|
\(\hat{\mu}_{A_1B_2}=50,625\) | a |
\(\hat{\mu}_{A_1B_3}=45,850\) | a b |
\(\hat{\mu}_{A_1B_4}=37,300\) | b c |
\(\hat{\mu}_{A_1B_1}=36,050\) | c |
Variedade | B1 | B2 | B3 | B4 |
---|---|---|---|---|
A1 | 36,050 ; C | 50,625 ; A | 45,850 ;A B | 37,30 ; B C |
A2 | 50,850 ; A | 55,375 ; A | 53,100 ;A | 54,30 ; A |
A3 | 53,925 ; A | 51,375 ; A | 55,875 ; A | 56,05 ; A |
A4 | 61,925 ; A | 63,425 ;A | 57,675 ; A | 61,25 ; A |
médias | 50,688 | 55,200 | 53,125 | 52,225 |
Teste de Tukey para tratamentos de sementes dentro da variedade A1
\[\Delta = q_{(5\%, b, \text{gl Res (b)})}\sqrt{\frac{QMRes(b)}{r}} = 3,81\sqrt{\frac{20,31}{4}} = 8,585\]
média | Classificação |
---|---|
\(\hat{\mu}_{A_1B_2}=50,625\) | a |
\(\hat{\mu}_{A_1B_3}=45,850\) | a b |
\(\hat{\mu}_{A_1B_4}=37,300\) | b c |
\(\hat{\mu}_{A_1B_1}=36,050\) | c |
\(H_0: \mu_{{A1}B1} = \mu_{{A2}B1} = \mu_{{A3}B1} = \mu_{{A4}B1}\)\ \(H_1: \text{Pelo menos duas médias diferem entre si}\)
\(SQ A d.B1=\frac{1}{4}\Big({144,2}^2+{203,4}^2+{215,7}^2+{247,7}^2\Big)- \frac{{811,0}^2}{16}=1.404,18\)\
\(H_0: \mu_{{A1}B2} = \mu_{{A2}B2} = \mu_{{A3}B2} = \mu_{{A4}B2}\)\ \(H_1: \text{Pelo menos duas médias diferem entre si}\)
\(SQ A d.B2=\frac{1}{4}\Big({202,5}^2+{221,5}^2+{205,5}^2+{253,7}^2\Big)- \frac{{883,2}^2}{16}=412,97\)\
{ {Exemplo: Efeito de Variedades dentro de cada Tratamento de Sementes}
\(H_0: \mu_{{A1}B3} = \mu_{{A2}B3} = \mu_{{A3}B3} = \mu_{{A4}B3}\)\ \(H_1: \text{Pelo menos duas médias diferem entre si}\)
\(SQ A d.B3=\frac{1}{4}\Big({183,4}^2+{212,4}^2+{223,5}^2+{230,7}^2\Big)-\frac{{850,0}^2}{16}=324,77\)\
{Exemplo: Efeito de Variedades dentro de cada Tratamento de Sementes}
\(H_0: \mu_{{A1}B4} = \mu_{{A2}B4} = \mu_{{A3}B4} = \mu_{{A4}B4}\)\ \(H_1: \text{Pelo menos duas médias diferem entre si}\)
\(SQ A d.B4=\frac{1}{4}\Big({149,2}^2+{217,2}^2+{224,2}^2+{245,0}^2\Big)-\frac{{835,6}^2}{16}=1.292,57\)
{ {Exemplo: Efeito de Variedades dentro de cada Tratamento de Sementes}
\[QM*\text{Resíduo Composto} \|=\| \frac{QM \text{Resíduo (a)}+(b-1)QM \text{Resíduo (b)}}{b} \\ \nonumber \|=\| \frac{68,70+(4-1)20,31}{4}=32,41\]
\[\nu \|=\|\frac{[QM \text{Resíduo (a)}+(b-1)QM \text{Resíduo (b)}]^2}{\frac{[QM \text{Resíduo (a)}]^2}{gl \text{Resíduo (a)}}+ \frac{[(b-1)QM \text{Resíduo (b)}]^2}{gl \text{Resíduo (b)}}} \\ \nonumber \|=\| \frac{[68,70+(4-1)20,31]^2}{[68,70]^2/9+[(4-1)20,31]^2/36} \approx26,78\approx27 gl\]
{ {Exemplo: Efeito de Variedades dentro de cada Tratamento de Sementes}
Fontes de Variação | gl | SQ | QM | Fcal | \(F_\text{tab}(\alpha = 0,05)\) \ |
---|---|---|---|---|---|
A d. B1 | 3 | 1.404,18 | 468,06 | 14,44 | 2,96 \ |
A d. B2 | 3 | 412,97 | 137,66 | 4,25 | 2,96 \ |
A d. B3 | 3 | 324,77 | 108,26 | 3,34 | 2,96 \ |
A d. B4 | 3 | 1.292,57 | 430,86 | 13,29 | 2,96 \ |
Resíduo Composto | 27 | 32,41 | \ |
De acordo com o teste F, ao nível de 5% de significância, há efidências para afirmar que há efeito significativa de Variedades dentro de cada um dos tratamentos de sementes.
{Exemplo: Efeito de Variedades dentro de cada Tratamento de Sementes} { Teste de Tukey para comparação de médias de Variedades dentro de cada Tratamento de sementes
\[\Delta=q_{(5\%, a, gl \text{Res Composto})}\sqrt{\frac{\text{QM Resíduo Composto}}{r}}=3,88\sqrt{\frac{32,41}{4}}=11,0\]
Variedades dentro de B1 (Testemunha)}
\(\hat{\mu}_{A_3B_1} = 53,925\) | \(\hat{\mu}_{A_2B_1} = 50,850\) | \(\hat{\mu}_{A_1B_1} = 36,050\) \
\(\hat{\mu}_{A_4B_1} = 61,925\) |
8,000 | {11,075} | {25,875} \
\(\hat{\mu}_{A_3B_1} = 53,925\) | |
3,075 | {17,875} \ \(\hat{\mu}_{A_2B_1} =
50,850\) | | | {14,800} \
média | Classificação |
---|---|
\(\hat{\mu}_{A_4B_1}=61,925\) | a |
\(\hat{\mu}_{A_3B_1}=53,925\) | a b |
\(\hat{\mu}_{A_2B_1}=50,850\) | b |
\(\hat{\mu}_{A_1B_1}=36,050\) | c |
B2 { {Exemplo: Efeito de Variedades dentro de cada Tratamento de Sementes} { Teste de Tukey para comparação de médias de Variedades dentro de cada Tratamento de sementes
\[\Delta=q_{(5\%, a, gl \text{Res Composto})}\sqrt{\frac{\text{QM Resíduo Composto}}{r}}=3,88\sqrt{\frac{32,41}{4}}=11,0\]
Variedades dentro de B2 (Ceresan M)}
\(\hat{\mu}_{A_2B_2} = 55,375\) |
\(\hat{\mu}_{A_3B_2} = 51,375\) | \(\hat{\mu}_{A_1B_2} = 50,625\) \ \(\hat{\mu}_{A_4B_2} = 63,425\) | 8,050 |
{12,050} | {12,800} \
\(\hat{\mu}_{A_2B_2} = 55,375\) | |
4,000 | 4,750 \ \(\hat{\mu}_{A_3B_2} =
51,375\) | | | 0,750 \
média | classificação |
---|---|
\(\hat{\mu}_{A_4B_2}=63,425\) | a |
\(\hat{\mu}_{A_2B_2}=55,375\) | a b |
\(\hat{\mu}_{A_3B_2}=51,375\) | b |
\(\hat{\mu}_{A_1B_2}=50,625\) | b |
B3 Exemplo: Efeito de Variedades dentro de cada Tratamento de Sementes} { Teste de Tukey para comparação de médias de Variedades dentro de cada Tratamento de sementes
\[\Delta=q_{(5\%, a, gl \text{Res Composto})}\sqrt{\frac{\text{QM Resíduo Composto}}{r}}=3,88\sqrt{\frac{32,41}{4}}=11,0\]
Variedades dentro de B3 (Panogen)}
\(hat{mu}_{A_3B_3} = 55,875\) | \(hat{mu}_{A_2B_3} = 53,100\) | \(hat{mu}_{A_1B_3} = 45,850\)
\(hat{mu}_{A_4B_3} = 57,675\) | 1,800 | 4,575 | {11,825} \(hat{mu}_{A_3B_3} = 55,875\) | | 2,775 | 10,025 \(\hat{mu}_{A_2B_3} = 53,100\) | | | 7,250
média | classificação |
---|---|
\(\hat{\mu}_{A_4B_3}=57,675\) | a |
\(\hat{\mu}_{A_3B_3}=55,875\) | a b |
\(\hat{\mu}_{A_2B_3}=53,100\) | ab |
\(\hat{\mu}_{A_1B_3}=45,850\) | b |
B4 Exemplo: Efeito de Variedades dentro de cada Tratamento de Sementes Teste de Tukey para comparação de médias de Variedades dentro de cada Tratamento de sementes
\[\Delta=q_{(5\%, a, gl \text{Res Composto})}\sqrt{\frac{\text{QM Resíduo Composto}}{r}}=3,88\sqrt{\frac{32,41}{4}}=11,0\]
Variedades dentro de B4 (Agros)}
\(hat{mu}_{A_3B_4} = 56,050\) | \(hat{mu}_{A_2B_4} = 54,300\) | \(hat{mu}_{A_1B_4} = 37,300\) \(hat{mu}_{A_4B_4} = 61,250\) | 5,200 | 6,950 |{23,950} \(hat{mu}_{A_3B_4} = 56,050\) | | 1,750 | {18,750} \(hat{mu}_{A_2B_4} = 54,300\) | | | {17,000}
média | classificação |
---|---|
\(\hat{\mu}_{A_4B_4}=61,250\) | a |
\(\hat{\mu}_{A_3B_4}=56,050\) | a |
\(\hat{\mu}_{A_2B_4}=54,300\) | a \ |
\(\hat{\mu}_{A_1B_4}=37,300\) | b |
Exemplo: Efeito de Variedades dentro de cada Tratamento de Sementes
- | B1 | B2 | B3 |
---|---|---|---|
- | Testemunha | Ceresan M | Panogen |
A1 Vicland 1 | {36,1} c | {50,6} b | {45,9} b |
A2 Vicland 2 | {50,9} b | {55,4} ab | {53,1} ab |
A3 Clinton | {53,9} ab | {51,4} b | {55,9} ab |
A4 Branch | {61,9} a | {63,4} a | {57,7} a |
Faça o upload da resolução e tire suas aqui